De belangrijkste beheerskwestie ten aanzien van natuurlijkheid in het Schelde-estuarium betreft effecten van al dan niet antropogene wijzigingen in het Schelde-estuarium op de ecologische functies. Ter ondersteuning van duurzaam beheer van het estuarium wil de beleidsmaker een redelijke afweging kunnen maken van het effect van verschillende beleidsopties, rekening houdend met beleidsrisico’s en onzekerheden voor zover die ingeschat kunnen worden. Om de nodige beleidsondersteunende instrumenten te kunnen ontwerpen moeten o.a. de volgende onderzoeksvragen beantwoord worden:- waar en hoeveel van elk type habitat is wenselijk
- welke habitatfactoren zijn echt belangrijk
- wat is de respons van de arealen en van de gebruikers op bepaalde ingrepen
- wat limiteert de ecologische draagkracht van het Schelde-estuarium voor soorten?
Daarnaast heeft het beleid ook behoefte aan een consistente set graadmeters om de beleidsdoelen concreet en controleerbaar te kunnen voorstellen.VoorspelinstrumentariumHet basisidee is de ontwikkeling van een set modellen om effecten van al dan niet antropogene wijzigingen in het estuarien ecosysteem te evalueren. Wijzigende patronen en processen lopen sterk uiteen qua ruimtelijke en temporele schaal en soort impact. Er is dan ook niet één modelsysteem denkbaar dat alle typen beleidsvragen beantwoordt en er lopen meerdere lijnen die kennis moeten leveren voor verschillende modelinstrumenten. Alle modellen hebben gemeen dat ze gebaseerd zijn op inzicht in ecosysteem functies en het functioneren van individuele systeemelementen. Naast het ontwikkelen van instrumenten wordt dus ook nog onderzoek gedaan om de nodige kennis er voor aan te leveren.EcotopenEen belangrijk instrument is het ecotopenstelsel. Een ecotoop is een ruimtelijk te begrenzen ecologische eenheid, waarvan de samenstelling en ontwikkeling worden bepaald door abiotische, biotische en antropogene standplaatsfactoren. Een ecotoop is een herkenbare, min of meer homogene landschappelijke eenheid. Momenteel is er nog niet één generiek en consistent ecotopenstelsel voor het volledige estuarium, langsheen de volledige horizontale, verticale en longitudinale gradiënten. Het Zoute Wateren Ecotopenstelsel (ZES) beschrijft de zoute tot brakke ecotopen van de Westerschelde. Op basis van kenmerken zoals zoutconcentratie, diepte (hoogte), substraat en hydrodynamiek worden gebieden ingedeeld in fysische eenheden. Vervolgens is voor enkele eenheden gekeken of de hieruit ontstane classificatie inderdaad ook resulteert in gebieden met herkenbaar levensgemeenschappen. Een werkbaar ecotopenstelsel voor het Schelde-estuarium moet alle aanwezige ecologisch relevante abiotische eenheden in het volledige estuarium beschrijven, ook zoete en ‘nieuwe’ antropogene ecotopen, zoals gebieden onder sterk asymmetrisch of gereduceerd getij. Het resultaat moet uiteindelijk leiden tot een generiek instrument waarmee voorspeld kan worden hoe de samenstelling van de levensgemeenschappen verandert wanneer er in het systeem wordt ingegrepen en er veranderingen komen in de aard en de verhouding van de ecotopen. Momenteel wordt ZES gevalideerd voor subtidale en intertidale ecotopen. Er wordt gekeken naar de verschillende klassengrenzen en naar de vereiste nauwkeurigheid waarmee de verschillende abiotische parameters bekend moeten zijn om een goede uitspraak over een ecotoop te kunnen maken. Voor de schorren wordt gewerkt aan een generiek ecotopensysteem langsheen de volledige estuariene gradiënten. Deze uitbreiding zou er ook moeten komen voor de slikken en subtidale ecotopen van de Zeeschelde en haar getijgebonden zijrivieren en van de Oosterschelde. DraagkrachtEen ecotopenstelsel is zeer praktisch en nuttig instrument. Het is echter ook zeer statisch en niet echt geschikt om uitspraken te doen over productiviteit en draagkracht. Daarvoor zijn andere modelsystemen nodig. De Schelde is voor het gro |
